LEFKOŞA – Ege Denizi’nde uzun müddettir devam eden sarsıntılar, Yunanistanlı bilim insanlarını karşı karşıya getirdi. Zelzele uzmanları, meslektaşlarına yönelik sert tenkitlerde bulunurken bilim dünyası Ege’deki bu zelzele fırtınasının nedenlerini ve muhtemel sonuçlarını yorumlamaya çalışıyor.
Santorini adasındaki yanardağın etkinleşme ihtimali, uzmanların en çok üzerinde durduğu mevzulardan biri olarak öne çıkıyor.
‘SİYASİ MÜDAHALELER BİZİ ZAYIFLATIYOR’
Santorini ve etrafındaki zelzeleler, Yunanistanlı sismologlar ortasındaki tartışmaları da beraberinde getirdi. Toplumsal medyada alevlenen bu tartışma, uzmanların birbirlerine yönelik ağır suçlamalar ve tenkitler yöneltmesine neden oldu. Tartışmanın odağında, ünlü sismologlar Gerasimos Chouliaras ve Akis Tselentis yer alıyor.
Newsit isimli haber sitesinde yer alan ilgili habere nazaran, bilim dünyasındaki tansiyon, Akis Tselentis’in Sismik Risk Kıymetlendirme Komitesi’nden istifa etmesiyle yükselişe geçti. Tselentis, istifa mektubunu Facebook hesabından paylaşarak dikkatleri üzerine çekti. Naftemporiki gazetesinde yer alan ilgili habere nazaran, tecrübeli bilim insanı istifasının nedenlerini açıklarken, “Siyasi liderliğin (hükümetin) keyfi bir biçimde Ekonomik ve Toplumsal Kurul (ESK) toplantılarına ek üyelerin katılması istikametinde bir talimat dayatmasını kabul edemem” tabirlerini kullandı. Bilim insanı ayrıyeten şunları ekledi: “Biz, kuruluşlarımızı temsil eden bilimsel kriterlere nazaran seçilmiş bir komiteydik. Bu çeşit siyasi müdahaleler, rolümüzü zayıflatıyor.”
Bunun üzerine Gerasimos Chouliaras, isim vermeden Tselentis’i gaye alan bir paylaşımda bulundu ve “Sismik risk kıymetlendirme komitesinden emekli olduğunda onurlu bir biçimde ayrılmalıydın, comprento?” sözlerini kullandı.
Söz konusu paylaşım toplumsal medyada büyük yankı uyandırdı ve birçok kullanıcı, bu tıp tartışmaların zamanlamasının yanlış olduğunu lisana getirdi. Chouliaras ise tenkitlere karşılık olarak, geçmişte yaşanan emsal durumları hatırlatarak, “Tıpkı Thebes’te yaşananlarda olduğu üzere, biri ‘canavar uyandı’ diyordu, oburu ‘acil sismik faaliyet önlemleri’ talep ediyordu. Size hürmetlerimi sunarak, hiçbir vakit bu türlü bir siyasi-bilimsel saçmalığa düşmediğimi hatırlatırım” formunda bir açıklama yaptı.
Chouliaras, tenkitlerini daha da sertleştirerek, “Aradıkları şey sismik risk değerlendirmesi değil, siyaset sahnesinde bir koltuk” dedi.
‘SANTORİNİ FERYAT EDİYOR’
Akis Tselentis ise bu suçlamalara sessiz kalmayarak, uzun bir paylaşım ile meslektaşlarına karşılık verdi. Tselentis, “Santorini bu günlerde feryat ediyor: Değişken sismolojik teorilere ve televizyon ekranlarında yer kapmış, insanları dehşete düşüren ve neye inanacaklarını bilemeyen şahısların ağır varsayımlarına daha fazla dayanamıyorum” sözlerini kullandı.
Tselentis, meslektaşlarının yaptığı birtakım açıklamaları eleştirerek, şöyle devam etti:
“Biri yanardağın yüzde 99 patlayacağını söylüyor. Başkası, tarihte birinci kere yeni bir yanardağ oluşacağını söylüyor. Bir başkası, sarsıntıların yanardağ ile karşılıklı bir bağdan kaynaklandığını (magmanın yükselişi) belirtiyor. Bir diğeri, birinci 5 büyüklüğündeki sarsıntının ana zelzele olduğunu açıkladı. Birçoğu, en fazla 5 büyüklüğünde sarsıntılarla kısa müddette biteceğimizi sav etse de 5’ten sonra 5.5, sonra 6 ve dün 6.5 ve üzeri zelzeleler kayda geçti. Bir oburu bunun bir ‘sürü deprem’ (sanki vatandaş sürü zelzelenin ne olduğunu anlıyor) olduğunu söylüyor. Bir diğeri (muhtemelen sismolojiyle ilgisi olmayan) hesaplamalarıyla (!) tüm bu küçük sarsıntıların fay çizgisini gevşettiğini belirtiyor (oysa ben evvelki bir gönderimde 7 büyüklüğündeki bir sarsıntının gücünün 4 büyüklüğündeki bir sarsıntının gücünün 32.967 katı olduğunu kanıtladım).”
Tselentis ayrıyeten, Gerasimos Chouliaras’ı isim vermeden eleştirerek, “Ne yazık ki, düzgünlük gören nankörden daha berbat bir düşman olmadığını doğruladı. Bu cins saçmalıklarla bir daha uğraşmayacağım” sözlerini kullandı.
UZMANLAR NE DİYOR?
Ege Denizi’nde, bilhassa Santorini ve Amorgos ortasındaki bölgede yaşanan sismik hareketlilik, uzmanları endişelendiriyor. Son olarak, 13 Şubat 2025 tarihinde, Santorini ve Amorgos ortasında, bir dakika ortayla 4.2 büyüklüğünde iki zelzele meydana geldi.
Geodinamik Enstitüsü araştırma yöneticisi Thanasis Ganas, Santorini’deki zelzelelerin Kaldera’yı etkilediğini belirtti. Ganas, “Ağustos 2024’ten günümüze kadar Kaldera’da 4 santimetreye kadar bir yükselme kaydettik. Ayrıyeten, Kaldera’nın doğuya yanlışsız yaklaşık 6 santimetre yatay hareketlerini gözlemledik. Bu, uyarılmanın bir sonucu. Şu anda telaş verici olduğunu söyleyemem zira 2011-2012’de de gördük ve rastgele bir patlama takip etmedi. Fakat değerli bir değişiklik ve izlememiz gerekiyor” dedi.
Aristoteles Üniversitesi Fizikî Litosfer, Sismoloji ve Uygulamalı Jeofizik Profesörü ve olayları inceleyen uzman komitesinin temsilcisi Kostas Papazachos, Santorini’deki sarsıntılarla ilgili olarak, “Sismik aktivite birinci günlerdeki düzeylerde ve Andros boyunca devam ediyor ve Kiklad Adaları sakinleri için durum zor” yorumunda bulundu. Papazachos, mümkün bir yanardağ patlaması senaryolarıyla ilgili olarak, “Yanardağ, eylül ayından bu yana, son haftalardaki bu sismik aktiviteden çok evvel, bir yanardağ öncesi yükseliş durumunda ve bu başka olarak incelenen bir fenomen” dedi.
YANARDAĞ PATLAMASI İHTİMALİ GÖZ GERİSİ EDİLMİYOR
Papazachos ayrıyeten, “Bir yanardağ patlaması dışlanamaz zira yanardağ sakinlik durumundan çıktı” ikazında bulundu. Santorini’deki sarsıntılardan bundan sonra ne beklememiz gerektiğiyle ilgili olarak, Kostas Papazachos, “Andros’ta tetiklenen fayın boyutu ve sismik aktivitenin devam etmesi daha güçlü bir zelzelesi muhtemel kılıyor. Fakat neyse ki Andros öteki adalardan uzakta bulunuyor, bu da daha büyük bir zelzele durumunda ve bir ada fay çizgisi dışında bulunuyorsa, hasarın daha az olacağı manasına geliyor” biçiminde konuştu.
İKİ SENARYO ÜZERİNDE DURULUYOR
Yunanistan basınındaki son bilgilere nazaran Kostas Papazachos, Santorini sarsıntılarına ait iki senaryo üzerinde duruyor:
Sismik aktivitenin devam etmesi mümkünlüğü: Bu durumda, sismik aktivite birkaç hafta, hatta aylar boyunca devam edebilir.
Daha güçlü bir zelzelenin meydana gelmesi: Fay çizgisinin kırılmasıyla daha güçlü bir sarsıntı meydana gelebilir. Lakin bu sarsıntının çok büyük olması beklenmiyor.
Papazachos, sismik aktivitenin denizde gerçekleşmesinin olumlu bir durum olduğunu vurgulayarak, büyük sarsıntıların hasara en yakın olduğu bölgelerde hasara neden olduğunu ve 25 kilometrelik aranın zelzelenin tesirlerini değerli ölçüde azalttığını belirtti. Ayrıyeten, Santorini’deki turizm gelişimine bağlı olarak inşa edilen çağdaş yapıların kolay kolay ziyan görmeyeceğini de ekledi.
